Enerji sektörümüzün yüzyılı

Elektrik tüketim fiyatlarındaki büyük artışlar, Bursa, Balıkesir, Çanakkale ve Yalova illerini kapsayan Uludağ Elektrik Dağıtım A.Ş’nin Limak Holding eliyle İngiliz enerji tekeli Actis’e satılması, Rekabet Kurulu’nun yıldırım hızıyla satışı onaylaması ve Cengiz-Kolin ortaklığının Isparta, Burdur ve Antalya illerinin elektrik dağıtımını yaptığı şirketleri CK Akdeniz Elektrik A.Ş’nin kışın sert günlerinde 12 Şubat’ta 5 gün, 2 Mart’ta 3 gün Isparta’yı elektriksiz bırakması, enerji sektöründeki kamulaştırma ihtiyacını bir kez daha hatırlattı.

Dergimiz nisan ayında “enerjide kamulaştırma gerekliliği” dosyasını açıyor. Enerji konusunda uzmanlıklarıyla bildiğimiz dört değerli yazar, sorunu farklı cepheleriyle ele aldılar.

Okuyacağınız bu yazı da, enerji alanındaki millileştirmeler ve özelleştirmelerle ilgilidir.

  • SARAYLARIN AYDINLATILMASI İÇİN ELEKTRİK

Osmanlı topraklarına ilk elektrik, sarayların aydınlatılması amacıyla II. Abdülhamit’in saltanat yıllarındadır (1876-1908). İstanbul’un elektrikle aydınlatılmasına yönelik imtiyaz girişimleri, “şehrin yerleşimi ve sokak yapısının elektrikle aydınlatılmaya uygun olmadığı” gerekçesiyle, 1889 yılında kabul edilmemiş, sadece sarayların aydınlatılması ile yetinilmişti. Dönemin başkenti İstanbul’a ve belli başlı şehirlere elektrik, ancak II. Meşrutiyetten sonra gelmiştir.

1910 yılında çıkarılan Menafi-i Umumiyye Müteallik İmtiyazat Hakkındaki Kanun’a dayanılarak yabancı şirketlere, hükümet ve belediyelerce imtiyaz verilmeye başlandı. 1913 yılında çıkarılan İdare-i Umumiye-i Vilayet Kanun-u Muvakkatı’na göre de, İl Özel İdareleri’ne 40 yıllık süreyi geçmemek üzere elektrik-havagazı aydınlatma ve dağıtımı ile tramvay işletmelerinde imtiyaz verildi. Nafia Nezareti (bugünün Bayındırlık Bakanlığı), elektrik santrali imtiyazı vermede ve denetlemede yetkili kurumdu.

“İstanbul’da elektrik üretimi ve dağıtımı yetkisi ilk olarak Rumeli yakası için Macar sermayeli Ganz Anonim Elektrik Şirketi’ne 1 Ekim 1910 tarihinde 50 yıllığına verildi.

Ganz Anonim Elektrik Şirketi 1911 yılında Banque Generale de Credit Hongrois ve Banque de Bruxelles bankalarıyla birlikte Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi’ni kurdu. Şirket önce Kabataş’ta elektrik üretimine başladı. 29 Mayıs 1917 tarihinde ise Silahtarağa’da bir santral kurarak 11 Şubat 1914 tarihinde İstanbul tramvaylarına ve 14 Şubat 1914 tarihinde de şebekeye ve abonelere elektrik vermeye başladı. “(Atatürk’ün Millileştirdiği Ve Devletleştirdiği Şirketler  / 6 Nisan 2021 / Yıldırım Koç)

İlk büyük santral 1913 yılında İstanbul Silahtarağa’da kurulur.

(II) OSMANLIDAN DEVRALINAN ÜLKE

-Osmanlı devleti, yeni cumhuriyete olanaklardan çok yük ve zorluk bırakmıştı.

-Bıraktığı borç miktarı 105,5 milyon Osmanlı Lirasıdır.

-Devletin para basma hakkı İngiliz-Fransız ortak bankası olan Osmanlı Bankası’nın elindedir.

-Ülkenin madenleri, limanları, okulları, elektrik şebekeleri yabancı şirketlerin elindedir.

-Ülkenin gelirlerine Düyun-u Umumiye İdaresi ve 20 binden fazla köylümüzü öldüren Reji İdaresi el koymaktadır.

-Ülkemizde ilk yerli elektrik üretimi, sadece 1902’de Tarsus’ta bir su değirmenine bağlanan 2 kW gücündeki bir dinamodur.

-Cumhuriyet öncesinde Osmanlı topraklarındaki kurulu güç toplamı sadece 33 MW, toplam üretim ise 45 milyon kWh’dır.

30 Ekim 1923 günü Atatürk, başbakanlığı üstlenmesini istediği İsmet İnönü’ye bir mektup verir. Mektup, gerçekte ülkenin fotoğrafıdır. Başbakanlığını üstlenmesini istediği ülkenin durumunu ve yapılması gerekenleri özetlemektedir Atatürk. Şöyle diyor;

-Nüfusun yüzde 80’i köylerde… Büyük bölümü göçebe,

-Okur-yazar oranı: yüzde 7,

-Sıtmalı oranı: yüzde 14,

-Frengili oranı: yüzde 9,

-Tifüse yakalanabilecek oranı: yüzde 72,

-Tuvalet olmayan ev oranı: yüzde 97,

-Tarım için gübre yok, tarım ilacı yok,

-Bütün ülkedeki doktor sayısı: 337,

-Bütün ülkedeki sağlık memuru sayısı: 434,

-Ebe sayısı: 136,

-Elektrik sadece İstanbul’da ve İzmir’in bazı semtlerinde,

-İşgalcilerin yaktığı köy sayısı: 830,

-İşgalcilerin yaktığı bina sayısı: 114 bin 408,

-İstanbul’un buğdayı bile Romanya ve Rusya’dan, diğer gıda maddeleri çevre ülkelerden getiriliyor.”

 (Mektubun tamamı için bkz. Atatürk’ün Diktiği Ağaçlar / Nazmi Kal / Salmar Basım Yayıncılık)

  • “TAM BAĞIMSIZLIK ANCAK EKONOMİK BAĞIMSIZLIKLA OLUR.”

Atatürk’ün ekonomik bağımsızlıkla ilgili görüşleri böylesine net ve gerçekçi idi.

“Bir devletin maliyesi bağımsızlıktan yoksun olunca, o devletin bütün hayatî kısımlarında bağımsızlık felç olmuştur” diyordu.Dahası, önemli bir uyarıda bulunuyordu; “Siyasi, askeri zaferlerle ne kadar büyük olursa olsunlar ekonomik zaferlerle taçlandırılmazsa kazanılan zaferler kalıcı olmaz, az zamanda kaybedilir.”

Ekonomik bağımsızlık için ise, dört önemli alanda görevleri tamamlamak lazımdı.

1-) Osmanlı’ya Düyun’u Umumiye esaretini ve kanlı Reji İdaresini uygulattıran borçlardan kurtulmak gerek.

Bu kapsamda fiili olarak Merkez Bankası durumundaki Fransız-İngiliz ortak bankası olan Osmanlı Bankası’na verilen imtiyazları da elinden almak gerek.

2-) Türk milletinin esareti olan Düyun-u Umumiye ve Reji İdarelerinden kurtulmak gerek. El koydukları devlet gelirlerini Cumhuriyet hazinesine kazanmak gerek.

3-) Osmanlı devleti tarafından, demiryolu, maden, petrol, elektrik, havagazı, tersane, liman, gemi işletmeciliği, tütün, telefon, posta başta olmak üzere neredeyse bütün ekonomik değerlerimizin ikram edildiği emperyalist şirketlerin elinden bu varlıklarımızı tek tek alarak millileştirmek ve kamulaştırmak gerek.

4-) Sanayide, tarımda, eğitimde ve sağlıkta büyük atılımlar yapmak, köylüyü efendi yapmak, milleti kul olmaktan kurtarmak, ülkeyi çağdaş uygarlık seviyesinin ötesine taşımak gerek.

İşte o zaman tam bağımsızlık ete kemiğe bürünecekti.

Cumhuriyet döneminin enerji atılımları, yatırımlar ve millileştirmeler, bu hedeflerin gereği idi.

(IV) ELEKTRİK SEKTÖRÜNDE MİLLİ ATILIMLAR

               A) MECBURİYETLER

Cumhuriyet ilan edildiği günlerde, sadece Adapazarı, İstanbul, İzmir ve Mersin’de üretilmekte olan elektrik miktarı, kişi başına yıllık 5 kilovat saat civarındaydı. Elektriğin üretimine, güçlendirilmesine ve yaygınlaştırılmasına ihtiyacı olan Cumhuriyet, üretim, işletim, teknik personel ve sermaye eksikliği yüzünden bir süre daha imtiyaz sahibi yabancı şirketlere ihtiyaç duymaktaydı. Hatta Cumhuriyet döneminde Ankara, İzmir, Adana, Bursa, Edirne ve Gaziantep gibi şehirlerin elektriklenmesi için de imtiyaz verilmiş, çeşitli vilayetlerde elektrik şirketleri kurulmuştur. 1927’de Ankara Elektrik TAŞ, 1929’da Adana Elektrik TAŞ ile Urfa Elektrik TAŞ, 1930’da Konya Elektrik TAŞ ve 1931’de Malatya Elektrik T.A.Ş. imtiyaz alanlardı.

“Şirket (Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi) 17 Haziran 1923 tarihinde Ankara’daki Hükümet ile bir anlaşma yaparak, o güne kadar elde ettiği hak ve çıkarlarını yeni Hükümete kabul ettirdi ve onaylattı. Şirketin adı Türk Anonim Elektrik Şirketi olarak değiştirildi. 7 Eylül 1926 tarihli bir sözleşme ile de şirketin imtiyaz süresi 28 Aralık 1993 tarihine kadar uzatıldı.

İstanbul’da Anadolu yakasında elektrik üretim ve dağıtımı 18 Eylül 1924 tarihinde yapılan bir sözleşme ile Kadıköy Gaz Şirketi’ne verildi. Bu şirket 1926 yılında İstanbul Havagazı Şirketi’ni de alarak İstanbul Havagazı ve Elektrik ve Teşebbüsatı Sınaiye Türk Anonim Şirketi’ni kurdu. Şirketin sermayesi Fransızlara aitti. Şirketin kısaltılmış adı SATGAZEL’di (Societe Anonyme Turqui de Gaz et d’Electricite a İstanbul et d’Entreprises Industrielles).

İstanbul Havagazı ve Elektrik ve Teşebbüsatı Sınaiye Türk Anonim Şirketi (SATGAZEL) dağıttığı elektriği Rumeli yakasındaki Türk Anonim Elektrik Şirketi’nden alıyordu.

20 Nisan 1931 tarihinde Hükümet ile bu iki yabancı şirket arasında bir anlaşma yapıldı. SATGAZEL kendisine tanınmış olan elektrik dağıtım imtiyazını Türk Anonim Elektrik Şirketi’ne devretti.

Bu yabancı sermayeli şirketin uygulamaları Türkiye’ye zarar vermeye başladı. Yurtdışına istediği gibi kâr transfer edemeyen şirket, “birer vesile ile taahhütlerini ihmal ediyor ve fenni icaplara zahiren uygun göstermeğe çalıştığı bazı eski tesisatını ufak tefek tamiratla idameye çalışıyordu. (…) Hükümetin günden güne artan uyanıklığı ve tedbirleri karşısında şirketin menfaati ve vaziyeti sarsılmağa başlamıştı. Bazı taahhüt ve anlaşmalara karşı şirketin aykırı hareketlerini gören hükümet, nihayet meseleyi esaslı bir surette halletmek üzere şirketle giriştiği müzakere neticesinde şirketi satın almaya karar verdi.” (Dinçel, Adnan, “Türkiye’de Elektriklendirme Hizmetlerinin Anı ve Belgelerle Tarihçesi,” TEK, 50. Yıl, Ankara, 1973)” (Atatürk’ün Millileştirdiği Ve Devletleştirdiği Şirketler  / 6 Nisan 2021 / Yıldırım Koç)

B) CUMHURİYET DÖNEMİ VE SÖMÜRGE ANLAŞMALARININ YIRTILMASI

II. Abdülhamid, emperyalist devletlerle 15 Ekim 1881 (28 Muharrem 1299) tarihinde imzaladığı Muharrem Kararnamesi ile kurulacak Düyun-u Umumiye-i Osmaniye Varidat-ı Muhassasa İdaresi tarafından, ödeyemediği borçların bizzat onlar tarafından tahsil edilmesini kabul ediyordu. Tarihe “Düyun-u Umumiye İdaresi” olarak geçen bu dönemde, yönetiminde ikisi Türk, birer İngiliz, Fransız, Alman, Avusturyalı ve İtalyan olmak üzere toplam 7 kişi bulunan şirkete, Osmanlı topraklarında tuz, ipek, tütün, alkollü içecek ve balık sektörlerinden gelecek vergilere el koyma yetkisi verilmişti.

Öyle ki, 1912 yılı kayıtlarına göre Osmanlı Devletinin Maliye Bakanlığında 5 bin 500 memur çalışmasına rağmen, Osmanlı’yı haraca bağlayan bu örgütün Osmanlı topraklarındaki görevli sayısı 9 bin idi.

Cumhuriyet Hükümeti ve Atatürk, Lozan Anlaşması ile 42 yıllık bu karanlığa son verdi, Düyun-u Umumiye’yi topraklarımızdan süpürüp attı.

1925 yılında da, Memalik-i Şahane Duhanları Müşterekül Menfaa Reji Şirketi’nin, kısaca Reji İdaresi’nin egemenliğine son verildi.

Osmanlı Devletinin borçlarını bizzat tahsil etmek amacıyla tütün, tuz ve kahve başta olmak üzere devlet gelirlerine el koyan ve 20 binden Türk köylüsünü vurarak katleden Reji İdaresi, 1 Mart 1925’te 4 milyon Fransız Frankı ile tüm hak ve yetkileri ile satın alındı ve devlete devredildi.

C) ENERJİDE ATILIM, MİLLİLEŞTİRME VE KAMULAŞTIRMA HAMLELERİ

(1) 1926

Enerji alanındaki ilk köklü atılım bu yılda yapıldı. Yabancıların elindeki petrol ve benzin ithâlâtı yetkisi devletin tekeline alındı. Petrol alanındaki diğer tedbirlerle ulusal petrol pazarımıza egemen olma, petrol üretimi ve dağıtımı için gerekli birimlerin oluşturulması hamleleri hızlandırıldı.

Aşağıda, petrokimya alanında Cumhuriyet döneminde yapılanlar bölümünde bu konuyu ayrıntılı olarak ele alıyoruz. 

(2) 1930

Yabancı şirketlere verilmiş olan elektrik imtiyazlarının ve kurulan yabancı şirketlerin millileştirilmeye ve kamulaştırılmaya başlanması 1930’lu yıllarda başlamıştır.

10 Nisan 1930’da çıkarılan 1580 Sayılı Belediye Kanunu ile belediyelere, imtiyazlı şirketleri satın alma hakkı tanındı. Hatta yasa, imtiyazlı şirketlerle sözleşme sürelerinin bitiminde, su, elektrik, havagazı, tramvay ile ilgili olarak, devlete geçecek olan bütün tesisat ve malların belediyelere devredilmesini de içermekteydi.

(3) 1933

Fransızların elindeki İstanbul Türk Anonim Su Şirketi, 20.5.1933 gün ve 2198 sayılı yasayla 1 milyon 300 bin 183 Fransız Frankı ödenerek satın alındı, millileştirildi ve İstanbul Belediyesine devredildi.

11 Haziran 1933 tarihi, enerji, sanayi, tarım ve kırsal kalkınma alanında büyük hizmetleri olan İller Bankası’nın kurulduğu tarihtir.

(4) 1935

Belçikalı şirketin elindeki İzmir Bölgesinin elektrik üretimi ve dağıtımı millileştirildi ve kamulaştırıldı.

İtalyan Marelli Şirketinin elindeki Edirne, Tekirdağ, Bursa, Balıkesir, Kastamonu ve Gaziantep Bölgesinin elektrik üretimi ve dağıtımı millileştirildi ve kamulaştırıldı.

Macar Ganz Şirketinin elindeki Antalya, Konya, Ödemiş ve Diyarbakır Bölgesinin elektrik üretimi ve dağıtımı millileştirildi ve kamulaştırıldı.

Alman AEG şirketinin elindeki Ankara Bölgesinin elektrik üretimi ve dağıtımı millileştirildi ve kamulaştırıldı.

Alman Bergman Şirketinin elindeki Ordu, Samsun, Giresun Bölgesinin elektrik üretimi ve dağıtımı millileştirildi ve kamulaştırıldı.

14 Haziran 1935 tarihinde 2805 sayılı yasa ile Etibank kuruldu. Etibank ilk olarak, Ereğli Kömür İşletmesi’nin enerji ihtiyacı için Çatalağzı’nda 60 bin kilovat gücünde bir santral kurdu ve 1939’da üretime açıldı. 1948’de de 15 kilometrelik bir hatla Zonguldak Kömür Havzası’na elektrik verildi.

1935 yılında, bir yandan yabancı enerji şirketlerinin millileştirilmesi hızlandırılırken diğer yandan da madencilik ve enerji alanında yerli üretimi yapabilecek kurumların inşasına da başlanmıştı.

Kuruluşunun daha ilk yıllarında petrol bulmayı başaran ve maden aramalarında yabancı tekellerin üstünlüğünü kırmamızı sağlayan Maden Teknik Arama Enstitüsü’nün kuruluşu, 1935 yılındadır.

Yine 1935 yılında, Elektrik üretimimizi planlı çalışmaya dönüştüren, modern elektrik işletmelerinin kurulmasının planlandığı Elektrik İşleri Etüt İdaresi de (EİEİ) kuruldu. 14 Haziran 1935’deki kuruluşu ile Ege Bölgesinde 35 şehre elektrik verilmesine, 164 ayrı elektrik santrali kurulmasına önderlik etti.

14 Haziran 1935 tarihi, Etibank’ın da kuruluş tarihidir. Etibank, Maden Tetkik ve Arama (MTA), Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİEİ) ve İller Bankası, Cumhuriyet hükümetlerinin ülkeyi imarını hızlandıran büyük tedbirlerdi. Türkiye bir baştan bir başa, enterkonnekte bir biçimde enerji hatları ile örüldü, değişik güçte ve tipte binlerce trafo ile donatıldı.

(5) 1936

-Elektrik üretimi, sulama, içme gibi çok yönlü amaçlar için barajlar inşa edilmeye başlandı. Ankara’nın Çubuk Barajı bu yıl işletmeye açıldı.

(6) 1938

– İstanbul’un elektrik imtiyazını elinde bulunduran Belçika merkezli İstanbul Türk Anonim Elektrik Şirketi, hükümet tarafından 1 Temmuz 1938 tarihinde satın alındı. 16.07.1939 tarih ve 3645 sayılı “İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel İdareleri Teşkilât ve Tesisatının İstanbul Belediyesine Devrine Dair Kanun” ile de İETT ile birleştirildi ve İstanbul Belediyesine devredildi.

Üsküdar ve Kadıköy Türk Anonim Su Şirketi 11.4.1938 gün ve 3359 sayılı yasayla satın alınarak millileştirildi.

(7) 1939

İzmir Tramvay ve Elektrik İşletmesi de 1943 yılında satın alınarak millileştirildi ve kamulaştırıldı.

Ankara Havagazı İşletmesi satın alındı, milleştirildi ve kamulaştırıldı.

Ankara Elektrik İşletmesi satın alındı, milleştirildi ve kamulaştırıldı.

Üsküdar Elektrik ve Su Şirketi satın alınarak millileştirildi.

Kadıköy Elektrik ve Su Şirketi satın alınarak millileştirildi.

İstanbul Elektrik ve Su Şirketi satın alınarak millileştirildi.

Ankara Elektrik ve Su Şirketi satın alınarak millileştirildi.

Adana Elektrik ve Su Şirketi satın alınarak millileştirildi.

Bursa Elektrik ve Su Şirketi 5.7.1939 gün ve 3689 sayılı Yasayla satın alınarak millileştirildi

Mersin Elektrik T.A. Şirketi 19.7.1943 gün ve 4483 sayılı Yasayla millileştirildi ve devletleştirildi.

İstanbul’da kent içi ulaşım, havagazı ve elektrik dağıtımı yapacak İETT kuruldu.

1939 yılı itibariyle ülke çapındaki elektrik santrallerinin abone sayısı 260 bin 306’ya çıkarıldı.

(8) 1940

Şile enerji santrali hizmete açıldı.

1940 yılı sonuna kadar millileştirme ve inşa çalışmaları ile belediyelerdeki şirket sayısı 125’e, Türklere ait şirket sayısı 33’e çıktı. İmtiyazlı şirket sayısı ise 7’ye düştü.

1940 yılı sonuna kadar 165 elektrik santrali hizmete açıldı. Belediyelere devredilen 8, yabancı sermayeli 1 santral ile birlikte santral sayısı 174’e ulaşmıştı.

(9) 1941

Gebere Barajı açıldı.

28 Nisan 1941’de Antakya ve İskenderun Elektrik Müesseseleri satın alındı, bölgelerindeki belediyelere devredildi.

İstanbul’u aydınlatan Silahtarağa Elektrik Santrali, 1941 yılında gelindiğinde 70 bin kilovat kapasiteye çıkarıldı. Bu santral, 1938 yılında şebekeye 133 milyon kilovat saat enerji vermektedir.

(10) 1943

19 Temmuz 1943 tarihinde İzmir Tramvay ve Elektrik TAŞ satın alınarak millileştirildi ve İzmir Belediyesine devredildi.

-4596 sayılı Kanunla Antalya, Trabzon ve Malatya elektrik imtiyazları feshedilerek belediyelere devredilir.

(11) 1944

İzmir Suları A.Ş., 5.6.1944 gün ve 4583 sayılı Yasayla millileştirildi ve devletleştirildi.

(12) 1945

Türkiye’nin ilk yerli ampul üretimine başlandı.

(13) 1948

Çatalağzı Termik Santralı hizmete girdi.

(14) 1949

Porsuk Barajı açıldı.

D) TÜRKİYE ELEKTRİK KURUMU (TEK) KURULUYOR

1970 yılında Türkiye’de elektriğin üretim, iletim ve dağıtımı, planlı ekonomi kapsamında bütünlüklü bir enerji politikası oluşturmak amacıyla birleştirildi ve Türkiye Elektrik Kurumu kuruldu.

1982 yılında Belediyeler ve Birliklerin ellerindeki elektrik tesisleri de TEK’e devredildi. Böylece TEK, köylerde ve şehirlerdeki elektrikle yetkili tek kurum da olmuştu.

1970 yılına kadar toplam köy sayısının %7’si elektriklendirilmişti. 1982 yılında bu oran %61’e ulaştı.

Kurum, 1994 yılında parçalanarak yok edildiğinde 60 bin personeli ile ülke çapında hizmet veren kamu kurumu idi. Belediyeler, DSİ ve İller Bankası ile kolektif bir çalışma yürütüyordu.

(V) ELEKTRİK SEKTÖRÜMÜZE KAPSAMLI SALDIRI

A) ANAP İKTİDARININ TEK’İ DAĞITMA GİRİŞİMLERİ

ANAP, iktidara geldiği ilk yıldan başlayarak Türkiye Elektrik Kurumu’nun (TEK) altını oymaya başladı.

1984 yılında, enerji sektöründeki TEK’in elindeki tekeli kaldırdılar, yeniden özel şirketlerinin enerji piyasasına girebilmesine olanak sağladılar.

1988-1992 arasında, 10 özel şirket, elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı ve ticareti yapmak üzere piyasaya girdi.

İmtiyazlı şirketlerden ikisi ÇEAŞ ve KEPEZ idi.

Ayrıca, 23 Şubat 1983 tarihinde İstanbul merkez olmak üzere Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Kocaeli ve Sakarya illerini kapsayan “Sınırlı Sorumlu” bir yapı kuruldu, “Boğaziçi Elektrik Dağıtım Müessesesi”  adını verdi.

Boğaziçi Elektrik 18 Haziran 1984’te, 18435 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) hakkında çıkarılan  kanun hükmünde kararname ile koruma altına alındı ve KİT haline getirildi.

24 Aralık 1989 tarihinde, İstanbul ili ve ilçelerinde başka bir şirket daha kurduruldu, onun da adına “İstanbul Elektrik Dağıtım Müessesesi” dendi.

1990 yılına gelindiğinde ise, İstanbul Elektrik’in bölgesi de parçalandı, Anadolu Yakası bölgesi için başka şirket kurduruldu. Bu bölge de Aktaş Elektrik Ticaret A.Ş.’ye devredildi.

B) TEK’i PARÇALAMA VE YOK ETME HAMLELERİ

Demirel-İnönü Hükümetinin DYP-SHP iktidarı, 13.8.1993 gün ve 513 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Türkiye Elektrik Kurumu’nu özelleştirme kapsamına aldı.

 Devamında da Bakanlar Kurulunun 93/4789 Sayılı Kararı ile Türkiye Elektrik Kurumu, “Türkiye Elektrik Üretim, İletim A.Ş.” (TEAŞ) ve “Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.” (TEDAŞ) adıyla ikiye parçalandı ve Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) lağvedildi.

3 Mart 2001’de DSP-MHP-ANAP Hükümeti döneminde ise, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile elektrik enerjisi devlet denetiminden ve “kamu yararı” kıstasından çıkarılarak, “piyasa ekonomisinin” dalgalanmalarına bırakıldı. Kanun, elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı, toptan satışı ve perakende satışını piyasa ekonomisi koşullarına göre denetleyecek ve düzenleyecekti.

2001 yılında, lağvedilen TEK’in arta kalan işletmelerine bir darbe daha vuruldu. Bakanlar Kurulu’nun Resmi Gazetede 5 Şubat 2001 tarihinde yayınlanan 2001/2026 sayılı kararı ile Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş de (TEAŞ) üç ayrı parçaya bölündü. Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ), Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ) adıyla parçalar yaratıldı ve üçe parçalandı ve mülga sayıldı.

Böylece planlı ekonominin bütünlüklü bir yapısını oluşturmak amacıyla kurulan Türkiye Elektrik Kurumu, paramparça edilmiş oldu.

TEK’i yok eden Özal sonrası iktidarlar, Özal döneminin TEK’in altını oymak için yol verdiği şirketlere de sahip çıktılar ve yeni düzene uyarladılar.

TEK döneminde Özal’ın kurdurduğu İstanbul Elektrik Dağıtım Müessesesi’ni TEDAŞ’a bağladılar. 12 Temmuz 1995 tarihinde  adını “Boğaziçi Elektrik Dağıtım A.Ş.“ olarak değiştirdiler ve  TEDAŞ’a bağlı bir ortaklık olmasını sağladılar.

Boğaziçi Elektrik adı, AKP iktidarı döneminde de varlığını sürdürdü. TEDAŞ’ın ülke çapında 21 parçaya bölünerek her parçasının satıldığı 2013 yılında da, Cengiz Holding ve Kolin İnşaat Ortaklığı’nın CK Enerji Boğaziçi Elektrik Şirketi’ne satıldı.

C) ENERJİ İŞLETMELERİMİZ HANGİ İKTİDAR DÖNEMİNDE NASIL PEŞKEŞ ÇEKİLDİ?

12 Eylül darbesi ile neoliberalizme ve piyasacı kapitalizme sağlanan doludizgin olanaklar, yabancı tekellerin de serbestçe iç pazarımıza girebildiği bu yeni dönem, Batı emperyalizmi ile uyumlu çalışan iktidarların diğer kamu kurumlarının yanında kamusal enerji işletmelerimizi, sınırsızca sattıkları, devletin enerji alanındaki varlığını yok etmeye çalıştıkları yıllar oldu. Kurtuluş Savaşı ile millileştirdiklerimiz, dişimizden tırnağımızdan tasarruflarla kurduğumuz varlıklarımız, darbecilerin açtığı yoldan ilerleyen hükümetlerce satıldı savruldu.

Bu bölümde elektrik işletmemizin başına neler geldiğini, hangi hükümet döneminde neler yapıldığını göreceğiz. Bu bölümdeki verilerin tamamı Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na aittir.

Bazı kurumların yanında kime satıldığı veya nasıl satıldığı belirtilmiyor. Bazı satışların yanında alıcı şirketin ya da şahsın ismi yer almakla birlikte, bazılarının yanında alıcının görülmeyişi, ya da “muhtelif” notuyla yetinilmesi şeklindeki eksiklikler de Özelleştirme İdaresi Başkanlığına aittir.

Kamuoyunda özel şirket olarak bilinenleri da görecek olan okuyucu, şaşırmamalı. Cumhuriyet hükümeti, sadece kamu kurumlarını inşa etmemiş, özel sektöre kamunun olanaklarını da sunmuş, hatta ortaklıklar şeklinde şirketlerine bir ölçüde dahil olarak ayakta durmasını, büyümesini sağlamıştı. Bazı özel şirketlere dair görülecek olan hisse satışları, o şirketteki kamu paylarıdır.

Bu bölümde sadece elektrik alanındaki yıkımları göreceğiz. Petrokimya alanında piyasacı hükümetler döneminde yapılanları ise, petrokimya bölümünde ele alıyoruz.

  • ANAP iktidarı dönemi – 13 Aralık 1983 – 20 Kasım 1991

Hisse Satışları ve Satılan Hisse Oranları:

Çukurova Elektrik A.Ş. %1,52

Kepez Elektrik T.A.Ş. %0,22

Çukurova Elektrik A.Ş. %10,76

Kepez Elektrik T.A.Ş. %10,38

Kepez Elektrik T.A.Ş. %0,95

Çukurova Elektrik A.Ş. %1,37

  • DYP (DEMİREL) –SHP (İNÖNÜ) iktidarı – 20 Kasım 1991 – 16 Mayıs 1993

Hisse Satışları:

Kepez Elektrik T.A.Ş. % 1,01

Kepez Elektrik T.A.Ş. % 27,26- Rumeli Elektrik Yatırım A.Ş.

Çukurova Elektrik A.Ş. % 11,50 – Rumeli Elektrik Yatırım A.Ş.

NETAŞ Northern Electric Telekomünikasyon A.Ş. %50,54 /NTL Northern Telecom Ltd. / Muhtelif

(3) DYP (ÇİLLER) – SHP (KARAYALÇIN) iktidarı – 25 Haziran 1993 – 5 Ekim 1995

Hisse Satışları:

AEG Eti Elektrik Endüstrisi A.Ş. %11,11 / AEG Aktiengesellschaft

AEG Eti Elektrik Endüstrisi A.Ş. %27,85 / AEG Aktiengesellschaft

ALTEK Elektrik Santralleri Tesis İşletme ve Ticaret A.Ş. %30,00 / Anmak Holding A.Ş.

ÇESTAŞ Çukurova Elektrik Sanayi ve Ticaret A.Ş. %2,29 / Çukurova Elektrik A.Ş.

(4) DYP (ÇİLLER) – CHP (BAYKAL) İktidarı / 30 Ekim 1995 – 6 Mart 1996

Varlık Satışı: 

TESTAŞ – Aydın Tesisleri / Taiwan Firstohm Aydın Elektronik San. ve Tic. A.Ş.

(5) AKP İktidarı (Abdullah Gül – Ahmet Davutoğlu – Binali Yıldırım – Recep Tayyip Erdoğan) 18 Kasım 2002 – …

(a) Hisselerinin Tamamı Satılan Elektrik Dağıtım Bölgelerine Ait Kuruluşlar:

Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş.  %100,00 / Enerjisa Elektrik Dağıtım A.Ş.

Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş.% 100,00/ Akcez Enerji Yatırımları Sanayi ve Ticaret A.Ş.

Meram Elektrik Dağıtım A.Ş.  % 100,00 / Alcen Enerji Dağıtım ve Perakende Satış Hizmetleri A.Ş.

Osmangazi Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 % Dedeli Yatırım İnş. Taah. Elektrik Dağ. San. Tic. A.Ş.

Çamlıbel Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 % Çamlı Enerji Dağıtım ve Perakende Satış Hizmetleri A.Ş.

Uludağ Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 / Uludağ Enerji Dağıtım ve Perakende Satış Hizmetleri A.Ş.

Çoruh Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 / Çoruh Aksa Elektrik Hizmetleri A.Ş.

Yeşilırmak Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 / Çalık Elektrik Dağıtım A.Ş.

Fırat Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 / Fırat Aksa Elektrik Hizmetleri A.Ş.

Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 / IC İçtaş Elektrik Ticaret A.Ş.

Boğaziçi Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 % BEDA Enerji Dağıtım ve Perakende Satış Hiz. A.Ş.

Boğaziçi Elektrik Perakende Satış A.Ş. % 100,00        

Akdeniz Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 % AK DEN Enerji Dağıtım ve Perakende Satış Hiz. A.Ş.

Akdeniz Elektrik Perakende Satış A.Ş. % 100,00        

Gediz Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 / GDZ Enerji Yatırımları A.Ş.

Gediz Elektrik Perakende Satış A.Ş. % 100,00            

Başkent Doğalgaz Dağıtım A.Ş. % 100,00 / Torunlar Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş.

Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 % Doğu Aras Enerji Yatırımları A.Ş.

Aras Elektrik Perakende Satış A.Ş. % 100,00

Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 / Dicle Enerji Yatırım Sanayi ve Ticaret A.Ş.

Dicle Elektrik Perakende Satış A.Ş. % 100,00

Vangölü Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 % Vangölü Enerji Yatırım A.Ş.

Vangölü Elektrik Perakende Satış A.Ş. % 100,00        

İstanbul Anadolu Yakası Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 / Enerjisa Elektrik Dağıtım A.Ş.

İstanbul Anadolu Yakası Elektrik Perakende Satış A.Ş. & 100,00           

Hamitabat Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. % 100,00 / Limak Doğalgaz Elektrik Üretim A.Ş.

Toroslar Elektrik Dağıtım A.Ş. % 100,00 % Enerjisa Elektrik Dağıtım A.Ş.

Toroslar Elektrik Perakende Satış A.Ş. % 100,00

(b) Varlık Satışı ya da İşletme Devir Hakkı Yoluyla Satılan Hidroelektrik Santralleri:

KBİ – Murgul Hidroelektrik Santrali

ADÜAŞ – Ataköy Hidroelektrik Santrali        

ADÜAŞ – Beyköy Hidroelektrik Santrali

ADÜAŞ – Çıldır Hidroelektrik Santrali

ADÜAŞ – Denizli Jeotermal Santrali

ADÜAŞ – İkizdere Hidroelektrik Santrali / Zorlu Doğal Elektrik Üretimi A.Ş.

ADÜAŞ – Kuzgun Hidroelektrik Santrali

ADÜAŞ – Mercan Hidroelektrik Santrali

ADÜAŞ – Tercan Hidroelektrik Santrali

(c) Varlık Satışı ya da İşletme Devir Hakkı Yoluyla Satılan Termik Santraller ve Santrallerin Yakıtı olan Kömür Ocakları:

EÜAŞ – Kangal Termik Santrali / Kangal Termik Santral Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Yatağan Termik Santrali / Yatağan Termik Enerji Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Güney Ege Linyitleri İşletmesi

EÜAŞ – Çatalağzı Termik Santrali / Çates Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Kemerköy Termik Santrali  

EÜAŞ – Yeniköy Termik Santrali / Yeniköy Kemerköy Elektrik Üretim Tic. A.Ş.

EÜAŞ – Yeniköy Linyitleri İşletmesi

EÜAŞ – Orhaneli Termik Santrali

EÜAŞ – Tunçbilek Termik Santrali / Çelikler Orhaneli Tunçbilek Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Bursa Linyitleri İşletmesi

EÜAŞ – Soma B Termik Santrali / Soma Termik Santral Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Seyitömer Termik Santrali / Çelikler Seyitömer Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Seyitömer Linyitleri İşletmesi

(ç) Satılan HES’ler:

EÜAŞ – Çemişgezek HES / Boydak Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş.

EÜAŞ – Çamardı HES / Kayseri ve Civarı Enerji Üre. San. Tic. A.Ş.

EÜAŞ – İnegöl-Cerrah HES  / Kent Solar Elektrik Üre. San. Tic. Ltd. Şti.

EÜAŞ – Otluca HES  / Nas Enerji A.Ş.

EÜAŞ – Ahlat HES  / Mostar Enerji Elektrik Üretim Ltd. Şti.

EÜAŞ – Karaçay HES  / Ka-Fnih Enerji Üretim San. Tic. Ltd. Şti.

EÜAŞ – Turunçova-Finike HES  / Turunçova Enerji Tur. İnş. San. ve Tic. A.Ş.

EÜAŞ – Derme HES  / Kayseri ve Civarı Enerji Üre. San. Tic. A.Ş.

EÜAŞ – Kayadibi HES / İvme Grup Enerji Üretim San. ve Tic. A.Ş.

EÜAŞ – Kovada I HES / Batıçim Enerji Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Hasanlar HES / Batıçim Enerji Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Ladik-Büyükkızoğlu HES / Met Duru Enerji Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Arpaçay-Telek HES / Metek Hidro Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş.

EÜAŞ – Göksu HES / Nurol Göksu Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Berdan HES / Tayfurlar Enerji Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Kısık HES / Kılıç Enerji Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Bozkır HES / Özbey Yat. Araş. Mad. İnş. ve Elekt. Üre. A.Ş.

EÜAŞ – Erciş HES  / Haliç Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Pazarköy-Akyazı HES / Fasel Elektrik Üretim Dağıtım Satış San. Tic. Ltd. Şti.

EÜAŞ – Koçköprü HES / Mostar Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Kayaköy HES / Veysi Madencilik İnşaat  Ltd. Şti.

EÜAŞ – Esendal HES / Metek Hidro Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş.

EÜAŞ – Dere HES / Ülke Yat. Araş. Gel. Elektrik Üre. A.Ş.

EÜAŞ – Fethiye HES / Kuzey Birlik Enerji ve Sanayi ve Ticaret A.Ş.

EÜAŞ – Manavgat HES / Assan Alüminyum Sanayi ve Ticaret A.Ş.

EÜAŞ – Menzelet HES / Menzelet Kılavuzlu Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Manyas HES / Aria Teknolojik Yatırımlar A.Ş.

EÜAŞ – Sütçüler HES / GNE Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Gönen HES / Altek Alarko Elektrik Santralleri Tesis İşl. ve Tic. A.Ş.

EÜAŞ – Tohma HES / Tohma Enerji A.Ş.

EÜAŞ – Dinar 2 HES / Özce Madencilik ve Ticaret Ltd. Şti.

EÜAŞ – Çine HES / İşhes Enerji A.Ş.

EÜAŞ – Ahiköy 1 HES / Ahiköy Elektrik Enerji A.Ş.

EÜAŞ – Çamlıca 1 HES / Çamlıca HES Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Tortum HES / Lara HES Enerji A.Ş.

EÜAŞ – Topçam HES / Bilgin Güç Santralleri Enerji Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Çal HES / Yurdemi Enerji Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Kürtün HES  / KLK Enerji Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Değirmendere HES / Abdülmecit Modoğlu İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş.

EÜAŞ – Şanlıurfa HES / Alaçam Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş.

EÜAŞ – Adıgüzel HES / Düzce Aksu Elektrik Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Almus HES / Gül Enerji Elektrik Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş.

EÜAŞ – Yenice HES / Kılıç Enerji Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Mut-Derinçay HES / Derinçay Enerji Üretim A.Ş.

EÜAŞ – Karacaören 1 HES / Kremna Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş.

EÜAŞ – Karacaören 2 HES

EÜAŞ – Kadıncık 1 HES / IC İçtaş Hidroelektrik ve Termik Enerji Üre. Tic. A.Ş.

EÜAŞ – Kadıncık 2 HES

EÜAŞ – Bayburt HES

EÜAŞ – Girlevik HES

EÜAŞ – Bünyan HES

EÜAŞ – Pınarbaşı HES

EÜAŞ – Sızır HES  

EÜAŞ – İznik-Dereköy HES

EÜAŞ – M. Kemal Paşa-Suuçtu HES

EÜAŞ – Çağ Çağ HES

EÜAŞ – Uludere HES

EÜAŞ – Adilcevaz HES

EÜAŞ – Malazgirt HES

EÜAŞ – Varto-Sönmez HES

EÜAŞ – Değirmendere HES

EÜAŞ – Kuzuculu HES

EÜAŞ – Besni HES

EÜAŞ – Erkenek HES

EÜAŞ – Kernek HES

EÜAŞ – Kovada II HES

EÜAŞ – Durucasu HES

EÜAŞ – Kiti HES

EÜAŞ – Ermenek HES

EÜAŞ – Engil HES

EÜAŞ – Hoşap HES

EÜAŞ – Haraklı-Hendek HES

EÜAŞ – Bozüyük HES

EÜAŞ – Işıklar (Visera) HES

EÜAŞ – İvriz HES

EÜAŞ – Doğankent HES

EÜAŞ – Torul HES

EÜAŞ – Kemer HES

EÜAŞ – Köklüce HES

EÜAŞ – Suçatı HES

EÜAŞ – Karaçay HES

EÜAŞ – Kuzuculu HES

EÜAŞ – Anamur HES

EÜAŞ – Bozyazı HES

EÜAŞ – Silifke HES

EÜAŞ – Zeyne HES

EÜAŞ – Ahiköy 2 HES

EÜAŞ – Kılavuzlu HES

(d) Kamu Kurumlarına Devir:

TEİAŞ – Gaziantep-Şehitkamil’de 2 taşınmaz / Toplu Konut İdaresi

TEDAŞ – İzmir-Seferihisar’da 1 taşınmaz / Seferihisar Belediyesi

TEDAŞ – İzmir-Kınık-Poyracık’da 1 taşınmaz ve 1 Dükkan / Poyracık Belediyesi

TEDAŞ – İzmir-Konak’da 2 taşınmaz / İzmir Büyükşehir Belediyesi

TEDAŞ – İzmir-Konak’da 1 taşınmaz / Konak Belediyesi

TEDAŞ – İzmir-Balçova’da 1 taşınmaz / Balçova Belediyesi

TEDAŞ – İskenderun’da 1 bina / Maliye Hazinesi

TEDAŞ – Konya-İçeriçumra’da 9 işyeri / İçeriçumra Belediyesi

TEDAŞ – Denizli-Babadağ’da 1 dükkan / Babadağ Belediyesi

TEDAŞ – Denizli-Çal Akkent’te 3 dükkan / Akkent Belediyesi

TEDAŞ – Denizli-Tavas-Karahisar’da 1 bina / Karahisar Belediyesi

TEDAŞ – Denizli-Çal’da 1 taşınmaz / Çal Belediyesi

TEDAŞ – Manisa-Saruhanlı-Halitpaşa’da 1 dükkan / Halitpaşa Belediyesi

TEDAŞ – Elazığ’da Trafo Binası / Elazığ Belediyesi

TEDAŞ – Antalya’da Trafo Binası / Karayolları Genel Müdürlüğü

TEDAŞ – Kilis’de Santral Binası / Kilis Valiliği

TEDAŞ – Manisa-Saruhanlı-Koldere’de 1 Daire / Koldere Belediyesi

TEDAŞ – Manisa Alibeyli’de 1 taşınmaz / Alibeyli Belediyesi

TEDAŞ – Edremit’te 1 taşınmaz / Edremit Belediyesi

TEDAŞ – Siirt’te 2 taşınmaz / Siirt Belediyesi

TEDAŞ – Aydın-Ortaklar’da taşınmaz / Ortaklar Belediyesi

TEDAŞ – Kayseri’de 5 taşınmaz / Kayseri Büyükşehir Belediyesi

TEDAŞ – Tekirdağ’da taşınmaz  Tekirdağ Belediyesi

TEDAŞ – Malatya’da 1 taşınmaz / Malatya Belediyesi

TEDAŞ – Konya-Ilgın’da 3 taşınmaz /TKİ Garp Linyitleri İşletmesi

TEDAŞ – Konya-Beyşehir’de 3 taşınmaz / Beyşehir Belediyesi

TEDAŞ – Konya-Kadınhanı’nda 3 taşınmaz / Kadınhanı Belediyesi

TEDAŞ – Konya-Beyşehir-Üzümlü’de 1 taşınmaz / Üzümlü Belediyesi

TEDAŞ – Konya-Beyşehir’de 2 taşınmaz / Beyşehir Belediyesi

TEDAŞ – Bursa’da 3 taşınmaz / Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü

TEDAŞ – Şırnak’da 1 taşınmaz / Şırnak İl Özel İdaresi

TEDAŞ – Kütahya’da 1 taşınmaz / Kütahya Belediyesi

TEDAŞ – Kütahya-Tavşanlı’da 1 Bina / Kütahya İl Sağlık Müdürlüğü

TEDAŞ – Kastamonu-Devrekani’de 1 taşınmaz / Devrekani Belediyesi

TEDAŞ – Kastamonu’da taşınmaz / Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü

TEDAŞ – Kastamonu-Bozkurt’ta 1 taşınmaz / Bozkurt Belediyesi

TEDAŞ – Gaziantep-Şehitkamil’de 1 taşınmaz / Gaziantep Büyükşehir Belediyesi

TEDAŞ – Manisa-Gölmarmara’da 1 taşınmaz / Gölmarmara Belediyesi

TEDAŞ – Erzincan-Kemaliye’de 2 taşınmaz / Kemaliye Belediyesi

TEDAŞ – Kahramanmaraş’da 1 taşınmaz / Devlet Hava Meydanları İşl. Gn. Mdl.

TEDAŞ – Afyonkarahisar Sinanpaşa Savran’da 1 taşınmaz / Savran Belediyesi

TEDAŞ – Afyonkarahisar İhsaniye Döğer’de 1 taşınmaz / Döğer Belediyesi

TEDAŞ – Afyonkarahisar Sinanpaşa Taşoluk’da 1 taşınmaz / Taşoluk Belediyesi

TEDAŞ – Afyonkarahisar Dinar-Haydarlı’da 1 taşınmaz / Haydarlı Belediyesi

TEDAŞ – Afyonkarahisar Sinanpaşa Tınaztepe’de 1 taşınmaz / Tınaztepe Belediyesi

TEDAŞ – Afyonkarahisar Çay’da 2 taşınmaz / Çay Belediyesi

TEDAŞ – Afyonkarahisar Emirdağ-Davulga’da 1 Taşınmaz / Davulga Belediyesi

TEDAŞ – Balıkesir Bigadiç’de 6 taşınmaz / Bigadiç Belediyesi

TEDAŞ – Edirne-Keşan’da 1 taşınmaz / Keşan Belediyesi

TEDAŞ – Sakarya-Adapazarı’nda 1 taşınmaz / Sakarya Valiliği

TEDAŞ – Mersin-Anamur’da 1 taşınmaz / Anamur Belediyesi

TEDAŞ – Kırklareli-Demirköy’de 1 taşınmaz / Demirköy Belediyesi

TEDAŞ – Tekirdağ-Çorlu’da 1 taşınmaz / Çorlu Belediyesi

TEDAŞ – Kocaeli-İzmit’te 1 taşınmaz / Kocaeli İl Özel İdaresi

TEDAŞ – Kocaeli-Körfez’de 4 taşınmaz / Körfez Belediyesi

TEDAŞ – Kocaeli-Gölcük’te 1 taşınmaz / Kocaeli Büyükşehir Belediyesi

TEDAŞ – Kocaeli-Darıca’da 1 taşınmaz / Darıca Belediyesi

TEDAŞ – Bolu’da 1 Taşınmaz: Bolu Belediyesi

TEDAŞ – Muğla-Ula’da 1 taşınmaz / Ula Belediyesi

TEDAŞ – Kocaeli-Derince 1 taşınmaz / Derince Belediyesi

TEDAŞ – Tekirdağ-Muratlı’da 1 taşınmaz / Tekirdağ İl Özel İdaresi

TEDAŞ – Manisa-Saruhanlı-Hacırahmanlı’da 1 taşınmaz / Hacırahmanlı Belediyesi

TEDAŞ – Manisa-Turgutlu-Urganlı’da 1 taşınmaz: /Urganlı Belediyesi

TEDAŞ – Manisa-Saruhanlı’da 1 taşınmaz / Saruhanlı Belediyesi

TEDAŞ – Kocaeli-Darıca’da 4 taşınmaz / Darıca Belediyesi

TEDAŞ – Burdur’da 1 taşınmaz / Burdur Belediyesi

TEDAŞ – Rize-Hemşin’de 1 taşınmaz / Hemşin Belediyesi

TEDAŞ – Karabük’te 1 taşınmaz / Karabük Belediyesi

TEDAŞ – Adana-İmamoğlu’nda 1 taşınmaz / İmamoğlu Belediyesi

TEDAŞ – Isparta-Aksu’da 1 taşınmaz / Isparta İl Özel İdaresi

TEDAŞ – Samsun-Canik’de 1 taşınmaz / Canik Belediyesi

TEDAŞ – Sivas-Yıldızeli’nde 1 taşınmaz / TCDD

TEDAŞ – Kütahya-Gediz’de 1 taşınmaz / Eskigediz Belediyesi

TEDAŞ – Şanlıurfa’da 1 taşınmaz / Şanlıurfa Belediyesi

TEDAŞ – Kütahya’da 1 taşınmaz / Kütahya Belediyesi

TEDAŞ – Bursa-Osmangazi’de 9 taşınmaz / Bursa Büyükşehir Belediyesi

TEDAŞ – Bursa-Osmangazi’de 1 taşınmaz / Bursa Büyükşehir Belediyesi

TEDAŞ – Uşak’ta 2 taşınmaz / Uşak Belediyesi

TEDAŞ – Hakkari’de 2 taşınmaz / Hakkari Gençlik Hiz. ve Spor İl Mdl.

TEDAŞ – Erzincan’da 1 taşınmaz / Erzincan Belediyesi

TEDAŞ – Balıkesir-Edremit’te 1 taşınmaz / Edremit Belediyesi

TEDAŞ – Kırklareli’nde 3 taşınmaz / Kırklareli İl Özel İdaresi

TEDAŞ – Yozgat-Sorgun’da 3 taşınmaz / Sorgun Belediyesi

TEDAŞ – Kütahya-Tavşanlı’da 1 taşınmaz / Kuruçay Belediyesi

TEDAŞ – Antalya-Manavgat’ta 1 Taşınmaz / Manavgat Belediyesi

TEDAŞ – İstanbul-Pendik’te 3 taşınmaz / Pendik Belediyesi

TEDAŞ – Tekirdağ-Çorlu’da 1 taşınmaz / Çorlu İlçe Müftülüğü

TEDAŞ – Çeşitli illerde 6 taşınmaz / Karayolları Genel Müdürlüğü

TEDAŞ – Çeşitli illerde 9 taşınmaz / Maliye Hazinesi

TEDAŞ – Çeşitli illerde 16 taşınmaz / TEİAŞ

(e) Taşınmaz Satışı:

TEDAŞ’a ait 1.395 adet taşınmaz

ADÜAŞ’a ait 188 adet taşınmaz

TEDAŞ – İstanbul-Bayrampaşa’da 25 Daire

TEDAŞ – Nevşehir’de 15 Daire

TEDAŞ – Zonguldak-Ereğli’de 19 Pilon (Elektrik direği yeri) Yeri

TEİAŞ’a ait 1 adet taşınmaz

D) TEİAŞ’I SATMA PLANI

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla 3 Temmuz 2021 tarihinde, Türkiye Elektrik İletim AŞ’nin (TEİAŞ) “özelleştirme kapsamına alınmasına ve halka arza yönelik olarak özelleştirmeye hazırlık işlemlerine tabi tutulmasına” kararı açıklandı.

TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) da daha sonra Cumhurbaşkanlığı Kararı’nın iptali istemiyle Danıştay’da dava açtı. Ama Danıştay, 4046 Sayılı Özelleştirme hakkındaki kanunu gerekçe göstererek oy çokluğu ile davayı reddetti.

TEİAŞ, varlıklarının toplam değeri 27,9 milyar TL olan, 2020 yılında 14,9 milyar TL’lik ciroyla 500 şirket arasında 26. sıradaki, 8 bin personelin çalıştığı önemli bir kamu kurumu. Son bir yılda karını üçe katlayarak 1.6 milyar TL’den 4.84 milyar TL’ye çıkarmış.

TEİAŞ’ı özelleştirmek, sadece altın yumurtlayan tavuğu kesmek olmayacak, ulusal ekonomilerin en stratejik sektörlerinden olan elektrik enerjisi ile kalan köprüleri atmak, dahası ülkenin ve ekonominin güvenliğini tehlikeye atmak olacaktır.

(VI) PETROKİMYA SEKTÖRÜNDE NELER OLDU?

Kıbrıs çıkarması sırasında uçak lastiğimiz de yoktu. ABD ambargosu lastik bulmamıza engel oluyordu. Yine imdada Kaddafi yetişti. Benzinin yanında uçak lastiği de verdi. Zamanın hükümeti, “madem öyle” dedi, çıkarmadan hemen sonra uçak lastiği de üreten PETLAS’ı kurdu. Sene 1976…
Lakin emperyalist kılavuz bırakmıyor. AKP Hükümeti PETLAS’ı da sattı. Sene 2005. Mahkeme “satış usulsüz” dedi, satışı iptal etti. Ama dinleyen kim! Hala top gibi oynuyorlar güzelim PETLAS ile.
Dahası var. Zor zamanların dostu Kaddafi’yi, linç etsinler diye Amerikancı muhaliflere çantalar dolusu para gönderdi Hükümet. Kan revan içinde can verdi, katil sürüsünün elinde kadim dostumuz Kaddafi.

A) CUMHURİYET DÖNEMİNDE PETROL VE KURUMLAR

Cumhuriyetin ilk işi ithalatı devlet tekeline almak ve Petrol Yasası çıkarmak olmuştu. Milli petrol sürecini birlikte izleyelim;

(1) 1926

Enerji alanındaki ilk köklü atılımla petrokimya alanındaki girişimlerle başlandı.

25 Ocak 1926 tarihinde, 725 sayılı yasa ile yabancıların elindeki petrol ve benzin ithali yetkisi, devlet tekeline aldı.

Petrol alanındaki diğer tedbirlerle ulusal petrol pazarımıza egemen olma ve petrol üretimi ve dağıtımı için gerekli birimlerin oluşturulması hamleleri hızlandırıldı.

Aynı yıl, çıkarılan 792 Sayılı Petrol Kanunu ile Türkiye sınırları içerisinde doğal yakıt maddeleri ile petrol türü ürünlerin arama ve işletme hakkı maden kanunu ile devlete devredildi.

Ve beraberinde, “Petrol Arama ve İşletmesinin Devlet Tarafından İdaresi Kanunu” çıkarıldı

(2) 1933

Petrol Arama ve İşletme Dairesi kuruldu.

(3) 1934

-Petrol Arama ve İşletme İdaresi eliyle ilk petrol araması yapılmaya başlandı.
(4) 1935

Maden Teknik ve Arama Enstitüsü (MTA) kuruldu. Altın ve petrol arama işletmeleri MTA’ya bağlandı.

Petrol arama için MTA bünyesinde “Petrol Grupu Direktörlüğü” oluşturuldu.
(5) 1940

MTA, Raman dağında petrol buldu.

Milli Türk Petrol Şirketi kuruldu.

(6) 1941

18 Şubat, Milli Korunma Kanunu kapsamında Petrol Limited Şirketi Petrol Ofisi’ne devroldu ve Petrol Ofisi, “Türkiye’deki petrol pazarlamasında nazım rol oynamak üzere” 2,5 milyon lira sermaye ile kuruldu.

(7) 1946

Raman-8 kuyusundan günde 450 varil petrol üretimine başlandı

(8) 1947

Garzan’da MTA eliyle petrol bulundu.

(9) 1953

Batman Rafinerisi kuruldu.

Petrol Ofisi bünyesinde ilk madeni yağ fabrikası, Derince’de Madeni Yağ Harmanlama Tesisi olarak kuruldu.

(10) 1954

6326 Sayılı yasa ile 792 Sayılı Petrol kanunu çöpe atılarak yeni bir Petrol Kanunu çıkarıldı. Menderes Hükümeti, Raman ve Garzan’da peşpeşe petrol bulunmasından paniğe kapılan yabancı petrol tekellerinin de gayretiyle, Amerikan petrol şirketlerinin müşaviri, hukukçu, mühendis ve CIA ajanı Max Ball Türkiye’ye gönderildi. Bu CIA ajanı, Demokrat Parti iktidarına yeni bir petrol kanunu hazırladı. 6326 sayılı bu Petrol Kanunu, 7 Mart 1954’te çıkarıldı. Yasa ile çok sayıda yabancı tekele arama izini de verilmiş oldu. Kendi topraklarımızda Türk Devletinin eli kolu bağlanmış, daha yeni başladığı petrol arama, rafine etme, taşıma alanlarında kendini geliştirebilmesi bile sınırlandırılmıştı. Emperyalist dünyanın dev tekelleriyle kendi topraklarımızda rekabet etmesine bile olanak verilmemişti. Yabancı tekeller kendi topraklarımızda Türk devletinin sahip olmadığı ayrıcalıklara sahip oldular.

68 kuşağının 1965’deki ‘Milli Petrol’ kampanyası, CIA ajanına hazırlatılan bu ihanet yasasına karşı mücadeleydi.

Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (PİGM) ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) kuruldu.

(11) 1955

Türkiye’nin ilk petrol rafinerisi olan Batman Rafinerisi devreye alındı.

(12) 1956

TPAO ilk sondajına Garzan-17 Kuyusunda başladı

(13) 1959

Petrol işi entegre çalışmayı gerektiriyordu. Batman Rafinerisi TPAO’ya devredildi.

(14) 1960

 Petrol Ofisi (POAŞ) TPAO’ya devredildi.

TPAO İPRAŞ’ı kurdu

(15) 1961

Batı Raman sahası keşfedildi

1,0 milyon ton/yıl kapasiteli İzmit Rafinerisi kuruldu.

(16) 1963

TPAO, İkinci petrol dağıtım ağını örgütlemeye başladı. Türkiye Petrolleri Akaryakıt İstasyonları’nı kurdu. Kuruluş, 2009 yılından itibaren TP Petrol Dağıtım A.Ş. olarak faaliyetlerine devam etti. 

(17) 1965

TPAO, Yarımca PETKİM’i kurdu.

(18) 1966

TPAO, İPRAGAZ’ı kurdu. Rafineri bacasından atılan LPG’nin, bugünkü dev bir sektöre dönüşümüne öncülük etti. 

(19) 1967

Petrol Ofisi, Türk Hava Yolları uçaklarına yakıt ikmali yapmaya başladı. Hava İkmal hizmeti 1967 yılında faaliyete geçti ve başta THY olmak üzere devlet havaalanları, MTA ve Tapu Kadastro gibi milli kuruluşların uçaklarının yakıt ikmalini gerçekleştirmeye başladı.

(20) 1967

Batman-Dörtyol Petrol Boru Hattı açıldı

TPAO, Aliağa Rafinerisini kurdu.

(21) 1970

TPAO’nun ilk deniz sondajı yapıldı (Payas – 1)

TPAO tarafından ilk kez doğalgaz rezervi bulundu (Hamitabat)

(22) 1971

İzmit Rafinerisi 1’inci tevsii projesi tamamlanarak ham petrol işleme kapasitesi 5,5 milyon ton/yıla yükseltildi.

Adıyaman’da Petrol rezervi bulundu

TPAO ve İPRAŞ, İstanbul Gübre Sanayi A.Ş.’ı (İGSAŞ) kurdular.

(23) 1972

3,0 milyon ton/yıl kapasiteli İzmir Rafinerisi kuruldu.

Adıyaman – Sarıl Petrol Boru Hattı kuruldu

Petrol Ofisi’nin Reis ve Pilot tipi tankerlerden oluşan ilk filosu  çalışmaya başladı.

(24) 1973

Cumhuriyet tarihinde bir devlet kurumuna atanan ilk kadın genel müdür olarak Şeyda Odyakmaz, 1973 yılında Petrol Ofisi Genel Müdürlüğü’ne getirildi.

(25) 1974

TPAO bünyesinde araştırma merkezi kuruldu

TPAO, DİTAŞ’ı (Deniz İşletmeciliği ve Tankerciliği A.Ş.), kurdu

TPAO, Akaryakıt Dağıtım A.Ş.’ı (ADAŞ) kurdu.

TPAO, Kıbrıs Türk Petrolleri’ni kurdu

TPAO, Türkiye ile Irak arasında 27 Ağustos 1973 tarihinde imzalanan Ham Petrol Boru Hattı Anlaşması çerçevesinde Irak ham petrolünün İskenderun Körfezi’ne taşınmasını gerçekleştirmek üzere, 7/7871 Sayılı Kararnameye istinaden 15 Ağustos 1974 tarihinde kuruldu.

(26) 1975

TPAO, 22 petrol sahasında, 100 milyon varil ham petrol üretir hale ulaştı.

-Kerkük – Yumurtalık Petrol Boru Hattı kuruldu

(27) 1982

İzmit Rafinerisi 2’nci tevsii projesi tamamlanarak ham petrol işleme kapasitesi 11,5 milyon ton/yıla yükseltildi

(28) 1983

Çemberlitaş Sahası keşfedildi

İPRAŞ ve üç rafineri TÜPRAŞ çatısı altında toplandı.

(29) 1984

Petrol Ofisi, ilk ihracat olarak İran’a 12.430 ton motor yağı sattı.

(30) 1986

TPAO, 5,0 milyon ton/yıl kapasiteli Kırıkkale Rafinerisi’ni kurdu

Başlangıçta sadece boru hatları ile petrol taşımacılığı yapan BOTAŞ, doğal gazın ticareti ve taşımacılığı ile ilgili faaliyetlerine de başladı.

(31) 1987

İzmir Rafinerisi tevsii projesi tamamlanarak ham petrol işleme kapasitesi 10 milyon ton/yıla yükseltildi

(32) 1988

TPAO’nun ilk deniz keşfi (Kuzey Marmara-3)

TPAO, TPIC’i kurdu

(33) 1991

Karakuş Sahası keşfedildi

(34) 1993

TAO, Kazakturkmunay Şirketini kurdu

TPAO, Azeri-Çırak-Güneşli (Açg) Projesinde katkı sağladı

TPAO, Türkmenistan’da faaliyetlerine başladı

TÜPRAŞ İzmir Hydrocracker Tesisi devreye alındı

(35) 1994

TPAO, yurtdışındaki ilk hidrokarbon üretim şirketini kurdu (ETPCO)

(36) 1997

TPAO denizden ilk üretimini Kuzey Marmara Kuyusundan yaptı

TPAO AR-GE Merkezi Bünyesinde Kuyu Kontrol Eğitim Merkezi Kuruldu

TÜPRAŞ İzmit Hydrocracker ve CCR kompleksi devreye alındı

(37) 1999

TPAO, Kuzey Marmara Depolama Tesisi Kurdu

(38) 2001

TÜPRAŞ İzmir CCR Reformer ve İzomerizasyon üniteleri devreye alındı

(39) 2002

TPAO, Bakü-Tiflis-Ceyhan (Btc) Boru Hattı Projesinde yer aldı

İzmit İzomerizasyon Ünitesi devreye alındı

(40) 2003

TPAO, Güney Kafkas Boru Hattı Projesinde yer aldı

(41) 2004

TPAO’nun Karadeniz’deki ilk Petrol keşfi (Ayazlı – 1)

(42) 2012

Sismik Araştırma Gemisi Barbaros Hayrettin TPAO envanterine katıldı

(43) 2017

Türkiye’nin İlk Derin Deniz Sondaj Gemisi Fatih TPAO envanterine katıldı

(44) 2018

Derin Deniz Sondaj Gemisi Yavuz TPAO envanterine katıldı

(45) 2020

Derin Deniz Sondaj Gemisi Kanuni TPAO envanterine katıldı

B) PETROLÜMÜZDE EMPERYALİST OYUNLAR

Türk Petrol Derneği Genel Başkanı İlhami Binici’nin “Türkiye’nin Petrol Politikası Nedir?” başlıklı makalesi çarpıcı notları içeriyor. Makale, Elektrik Mühendisliği Dergisi’nin 171-172 Sayısında yayınlanmış. Şöyle diyor;

“1954-61 arası 7 yıl boyunca petrol çıkarmayan yabancılar, ne gariptir ki, 1960 devriminden hemen sonra 1961’de çıkarmaya başladılar. 1962’de Mobil Şirketi Silvanko 4 kuyuda petrol buldu, ama çıkarmadı. Gerekçe olarak “ekonomik değeri yok” dediler. Bir Türk Petrol Mühendisinin ihbarı üzerine Petrol Dairesi Sllvanko sahasına el koydu, araştırmada “kuyuların tam derinliğine kazılmadan kapatıldığı” görüldü.
Şirketin bütün arama ruhsatlarının iptal edilmesi gerekirken sadece bu kuyulara el konulmasıyla yetinildi. TPAO, bu şirketin kapattığı ve el konulan bu 4 kuyuda halen üretim yapmaktadır.

Yabancı şirketlerin kuyu kapatmaları bununla da sınırlı kalmaz, başka örnekleri de mevcuttur.

Türkiye’de 23 şirket arama ruhsat almıştır. 2’si Türk, 17’si Amerikalı, 1’i Hollandalı, 3’ü ise Kanadalı…

Bunlardan sadece 4 şirketin, TPAO, Ersan, Mobil ve Shell’in petrol çıkardığını, diğer 19 yabancı şirketin ise saha kapatmakla meşgul olduğunu görüyoruz. Yine Mobil ve Shell’in de paravan şirketler kurarak saha kapattığı ortaya çıktı.”

İlhami Binici, yabancı petrol arama şirketlerinin istihbarat örgütü gibi çalıştıklarını, ajanlık faaliyeti yürüttüklerini de iddia eder. Şöyle diyor;

“Türkiye’de bütün yabancı şirketler, pazarlama sırasında şu bilgileri topluyor: 1. Yörenin tarihi 2. Coğrafi durumu 3. Ulaşım durumu 4. Sosyal yapısı 5. Etnik gruplar 6. Din, mezhep, tarikat 7. Eğitim kurumları ve eğitim durumu 8. Ekonomik yapı, iş sahası, fabrika ve işyerleri 9. Emniyet durumu(asker-polis) 10. Siyasal partiler, başında kimler var, ilişkileri nedir? 11. Yörenin gelenekleri ve töre 12. Araç durumu 13. Tüketim potansiyeli.” (Petrol-İş Sendikası’nın TPAO Raporu)

(VII) PETROKİMYA SEKTÖRÜNDE ÖZELLEŞTİRME YILLARI

12 Eylül, Özallı yıllar ve emperyalist Batı’nın emrine giren diğer hükümetler dönemi. TPAO için de, TÜPRAŞ, PETKİM, PETROL OFİSİ ve TÜRK PETROL için karanlık yıllar.

Aralıksız olarak devam eden hükümetler döneminde aralıksız olarak sürdürülen hisse satışları bir süre sonra kurumun tamamının ya da idaresini sağlayacak kadar hisse çoğunluğunun devredilmesine kadar vardı.

A) ANAP İKTİDARI DÖNEMİ – 13 ARALIK 1983 – 20 KASIM 1991

TÜPRAŞ Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na devredildi.

ANAP iktidarı, kara para aklanan Jersey Channel (Kanal) Adalarında, Türkiye Devletine ait görünen, Turkish Petroleum International Company Ltd. (TPIC) adıyla bir petrol şirketi kurdurdu. Çalışanların büyük kısmı taşeron işçisi… TPİC, sendikalaştılar diye 600 işçiyi kapıya koydu.

TPİC, BOTAŞ’a devredildi. Ama özerk, şaibeli, kamu mantığına göre yönetilmiyor ve hala o karanlık adalarda.

Hisse satışları ve satılan hisse oranları:

Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş. (TÜPRAŞ) %1,64

PETKİM Petrokimya Holding A.Ş. %7,83

PETKİM Petrokimya Holding A.Ş.

Petrol Ofisi A.Ş. %3,32

B) DYP (DEMİREL) –SHP (İNÖNÜ) İKTİDARI – 20 KASIM 1991 -16 MAYIS 1993

Hisse satışları ve satılan hisse oranları:

Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş. (TÜPRAŞ) % 0,55

Petrol Ofisi A.Ş. % 0,62

İPRAGAZ Fransız Primagaz’a satıldı. Hollanda merkezli SHV Energy’nin 1999 yılında Primagaz’ın satın alınması ile birlikte SHV ailesinin bir parçası haline gelmiştir.

C) DYP (ÇİLLER) – SHP (KARAYALÇIN) İKTİDARI- 25 HAZİRAN 1993 – 5 EKİM 1995

Hisse satışları ve satılan hisse oranları:

PETKİM Petrokimya Holding A.Ş. %0,05 /Muhtelif

Petrol Ofisi A.Ş. -%0,30 /Muhtelif

Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş. (TÜPRAŞ) %0,64 / Muhtelif

Petrol Ofisi A.Ş. % 2,65 / Muhtelif

Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş. (TÜPRAŞ)  % 1,17 / Muhtelif

PETKİM Petrokimya Holding A.Ş. %0,17 / Muhtelif

Taşınmaz satışı:

PETKİM – Ankara Bahçelievler’de 1 bina  / YURTKUR Vakfı

PETKİM – Ankara Gaziosmanpaşa’da 1 bina / Türk Parlamenterler Birliği

Ç) RP ( ERBAKAN) – DYP (ÇİLLER) İKTİDARI / 28 HAZİRAN 1996 – 30 HAZİRAN 1997

Varlık satışı:

Petrol Ofisi – MT Öncü Tankeri ve Yedekleri / Gibaş Gemi İnşa Bakım A.Ş.

Petrol Ofisi – MT Talha Sabuncu Tankeri / Mehmet Murat Alemdar

Taşınmaz satışı:

-Petrol Ofisi – Batman İluh’da 1 taşınmaz / Bedrettin Nasıroğlu

-Petrol Ofisi – Batman İluh’da 1 taşınmaz / Kenan Konaç

-Petrol Ofisi – Konya Beyşehir’de 1 taşınmaz / Yılmaz Akay

-Petrol Ofisi – Niğde Burhan’da 1 taşınmaz / Erdoğan Özgen-Faruk Aydoğan

-Petrol Ofisi – Balıkesir Gündoğan’da 4 taşınmaz / Aydın Akdeniz

-Petrol Ofisi – Balıkesir Gündoğan’da 1 taşınmaz / Alaattin Örs

D) ANAP (MESUT YILMAZ) – DYP (TANSU ÇİLLER) İKTİDARI / 30 HAZİRAN 1997 – 11 OCAK 1999

Varlık satışı:

Petrol Ofisi – M/T Piri Reis Tankeri ve Yedekleri / Kadir Çolak Denizcilik A.Ş.

Petrol Ofisi – M/T Boray Tankeri / Ulusal Denizcilik Ltd. Şti.

E) DSP (ECEVİT) –MHP (BAHÇELİ) – ANAP (YILMAZ) İKTİDARI / 28 MAYIS 1999 – 18 KASIM 2002

Kamu Kurumlarına devir:

PETKİM – Yarımca Kompleksi / Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş.

Hisse satışları ve satılan hisse oranları:

Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş. (TÜPRAŞ) – %30,65 / Muhtelif

Petrol Ofisi A.Ş. – %51,00 / İş Doğan Petrol Yatırımları A.Ş.

Petrol Ofisi A.Ş. -%42,30 / Muhtelif

Taşınmaz satışı:

PETKİM – Aliağa’da 1 taşınmaz / Aliağa Organize Sanayi Bölgesi

TÜPRAŞ – Aliağa’da 2 taşınmaz / TEAŞ

F) AKP İKTİDARI (ABDULLAH GÜL – AHMET DAVUTOĞLU – BİNALİ YILDIRIM – RECEP TAYYİP ERDOĞAN) 18 KASIM 2002 – …

Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş. (TÜPRAŞ) % 14,76 / İsrail’li Yahudi Ofer Grubu

Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş. (TÜPRAŞ) %51,00 / Enerji Yatırımları A.Ş. / KOÇ Holding

PETKİM Petrokimya Holding A.Ş. % 35,00 / Muhtelif

PETKİM Petrokimya Holding A.Ş. % 10,32 / SOCAR İzmir Petrokimya A.Ş.

PETKİM Petrokimya Holding A.Ş. %51,00 / Socar & Turcas Petrokimya A.Ş.

PETKİM, Azeri SOCAR’a satıldı.

TP Petrol Dağıtım A.Ş. % 100,00 / Turkuaz Petrol Ürünleri A.Ş.

 İGSAŞ Yıldızlar Holding’e satıldı.

İthalat serbest bırakıldı.

26 Ocak tarihinde Koç Holding A.Ş.’ye hisse devri gerçekleştirildi

 TPİC, BOTAŞ’a devredildi. Ama özerk, ama şaibeli, ama kamu mantığına göre yönetilmiyor, ama hala o karanlık adalarda.

Kalan tek kamu dağıtım şirketi olan Türk Petrol (TP), Zülfikarlar Holding’e satıldı.

Satılan doğalgaz santralleri:

ESGAZ Eskişehir Şehiriçi Doğalgaz Dağıtım Tic. Taahüt A.Ş. %100,00 / Kolin İnşaat Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş.

BURSAGAZ Bursa Şehiriçi Doğalgaz Dağıtım Tic. Taahhüt A.Ş.% 100,00 /Çalık Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş.

EÜAŞ – Gebze-Dilovası Doğal Gaz Kom. Çev. Sant. / Çolakoğlu Metalurji A.Ş.

ADÜAŞ – Engil Gaz Türbinleri Santrali / Çolakoğlu Metalurji A.Ş

Kamu kurumlarına devir:

TÜPRAŞ – Kırıkkale’de 10 taşınmaz / BOTAŞ

PETKİM – İzmir-Basmane’de 1 bina / Maliye Hazinesi

Taşınmaz satışı

PETKİM – Çanakkale Plastik İşleme Fabrikası Arazisi

SONUÇ: ENERJİ STRATEJİKTİR, ÖZEL SEKTÖRE DEVREDİLEMEZ

Sonuç olarak,

TÜPRAŞ, PETKİM, Petrol Ofisi, Türk Petrol, İPRAGAZ, kamu kurumu olmaktan çıkarıldı, özel şirketlere, hatta yabancılara ikram edildi.

Hidroelektirk santralları, doğalgaz çevrim santralları, termik satrallar özel şirketlere, hatta yabancılara ikram edildi.

Enerji sektörümüzün Cumhuriyet dönemi boyunca taş taş üzerine koyarak inşa ettiği taşınmazları haraç mezat satıldı.

Petrokimya sektörümüzün gemileri, tankerleri bile satıldı.

Petrokimya sektörümüzün petrol dağıtım şirketleri satıldı, devletin petrol pazarlamadaki varlığı yok edildi.

Elektrik sistemimiz paramparça edildi, ulusal bütünlüğü ortadan kaldırıldı, her parçası bir yere satıldı.

Devletin elinde kalan son kurumlar, petrokimya sektörünün anası sayılan TPAO’dur, BOTAŞ ve TPİC’dir.

Son aylarda Akdeniz’de ve Karadeniz’de petrol ve doğalgaz arama çalışmaları, büyük ölçüde taşeronlara verilerek içi boşaltılmaya çalışılan bu kurumlar sayesinde yapılmaktadır.

Devlet eliyle santral yapımına son vermekle kalınmamış, devletin elektrik sektörümüze ayırdığı kaynaklar, artık özel şirketleri beslemektedir.

Devlet varlıklarını, devletin ve milletin kurduğu santralları satan hükümetler sayesinde, elektrik sektörümüzdeki kamu payı yüzde 15’lere kadar düşürülmüştür.

Özelleştirmeci iktidarlar ve onların kontrolündeki Enerji Piyasası Kurumu, özel sektöre ikram edilen enerji şebekelerimizin kısa süre sonra yabancılara satılmasına da güz yummakta, (En son Uludağ Elektrik Dağıtım AŞ örneğinde görüldüğü gibi) hatta yıldırım hızıyla satışı onaylamaktadır.

Enerjide yüzde 70’i aşan yabancı bağımlılığımız ülkenin sırtındaki kamburu daha da büyütmektedir.

Özetle, 12 Eylül Amerikancı darbesi ile başlayan kamusal varlıklarımızın satılması süreci, enerji alanında da Türkiye’yi yeniden Cumhuriyetimizin ilk yıllarındaki koşullara sürüklemiştir.

Oysa!

Daha üç yıl önce, 2019 yılının ilk çeyreğinde EÜAŞ elektriğin kilowattını 12,68 kuruşa satarken, özel şirketler EÜAŞ’tan aldıkları elektriğin kilowattını dört katından fazla fiyatla, 52,75 kuruşa satıyorlardı. Ellerini soğuktan sıcağa dokundurmadan, devletin ve milletin sırtından tam dört kat kar ediyorlardı.

2022 yılının ilk çeyreğinde ise, EÜAŞ şirketlere sattığı elektriğin kilowatını 31,85 kuruşa çıkardı. Ama şirketler, EÜAŞ’tan 31,85 kuruştan aldıkları bu elektriği, bu kez beş katı fiyatla, tam 165 kuruşa satmaya başladılar.

Oysa Türkiye Elektrik Kurumu dönemindeki tesislerin üzerine bir nebze dahi ilave yapmayan, ellerini soğuktan sıcağa dokundurmayan, tek işleri devletten ucuza aldığını vatandaia dört kat, beş kat fiyatla satmak olan, ortaçağ tefecilerinden de beter olan bu sülük şirketler arada olmasa, vatandaş elektriği dörtte bir katta beşte bir oranında daha az bedel ödeyecek.

Hiç kimse ya da hiç bir şirket, Türk devletini, Türk Milletini böylesine aşağılayarak istismar edemez. Türk milleti bu sülüklerden kurtulmak, devleti ve milleti haraca bağlayan bu haramzadelerden silkinmek zorundadır.

Enerji, bu sebeple de kamulaştırılmak zorundadır.

Enerji sektörü, sanayinin ve tarımın esas girdisidir. Enerji demek ekonomi demektir. Ekonominin bugünü ve geleceği bakımından enerji sektörü devletin elinde olmak zorundadır. Bu sebeple enerji tesislerimizin kamulaştırılması şarttır.

Enerji, sağlık sisteminin, eğitim sisteminin en temel girdisidir. Enerjisini satmış bir ülkenin eğitimini ve sağlığını insanlığın ihtiyaçlarına göre düzenleyebilmesi imkansızdır. Bu nedenle de enerji satılamaz.

Enerji, insandır, ailedir, toplumdur. Özel sektörün paragöz insafına, bencil amaçlarına bırakılamaz.

Enerji, bilimdir, teknolojidir, sanattır, kalkınma ve çağdaş uygarlıktır. Piyasa ekonomisinin vahşetine teslim edilemez.

Enerji, toplumsal ve askeri bakımdan milli güvenliktir. Kıbrıs çıkarmasında Ataş Rafinerisini bakıma alan yabancıların, uçak lastiği vermeyen emperyalistlerin yaşattıklarını unutmayalım. Elektrik ve petrokimya, Türk Ordusunun ve emniyet kuvvetlerinin asli ihtiyaçlarıdır. Ülkenin bugünüdür, geleceğidir. Özel sektöre verilemez, yabancılara vermek ise ulusal felakettir.

Elektrik üretimi, dağıtımı ve iletimi bütündür, parçalanamaz. Hidroelektrik, termik, doğalgaz santrallerimiz satılamaz, satılan her birimin yeniden kamuya kazandırılması şarttır.

Türkiye Elektrik Kurumu yeniden kurulmalı, özel sektöre ikram edilen santrallerimiz ve elektrik şebekelerimiz kurumun bünyesinde yeniden toplanmalıdır.

Yabancılara verilen petrol arama ruhsatları iptal edilmeli, ulusal petrol politikamız kollanmalı, güçlendirilmelidir.

Yabacılara ve özel şirketlere ikram edilen PETKİM, TÜPRAŞ ve PETLAS başta olmak üzere petrokimya sektörümüz yeniden kamuya kazandırılmalı, TPAO, BOTAŞ ve MTA yeniden güçlendirilmelidir.

TPİC’de devlet denetimi sağlanmalı, kamusal çıkarlar öncelikli olmalıdır.

Atatürk’ün şu sözlerini bir kez daha hatırlayalım;

“Tam bağımsızlık ancak ekonomik bağımsızlıkla olur.”

 “Bir devletin maliyesi bağımsızlıktan yoksun olunca, o devletin bütün hayatî kısımlarında bağımsızlık felç olmuştur”

“Siyasi, askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsunlar ekonomik zaferlerle taçlandırılmazsa kazanılan zaferler kalıcı olmaz, az zamanda kaybedilir.”

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir